50% KUP dla pracowników a minimalne wynagrodzenie

W przypadku osiągania przychodów z praw autorskich w ramach umów o pracę i umów cywilnoprawnych możliwe jest zastosowanie 50% kosztów uzyskania przychodu do wyodrębnionego honorarium autorskiego.

Zastosowanie 50% kosztów uzyskania przychodu niewątpliwie jest atrakcyjne zarówno dla pracowników (ze względu na zwiększone wynagrodzenie otrzymywane do ręki) jak i dla pracodawców (zmniejszone wydatki).

Należy jednak wziąć pod uwagę jak wpływa wypłata części wynagrodzenia w ramach honorarium autorskiego na zachowanie wypłaty co najmniej minimalnego wynagrodzenia gwarantowanego przez kodeks pracy.

Ustawa o minimalnym wynagrodzeniu

Zgodnie z art. 6 ust. 1 ustawy o minimalnym wynagrodzeniu, wysokość wynagrodzenia pracownika zatrudnionego w pełnym miesięcznym wymiarze czasu pracy nie może być niższa od wysokości ustalonego zgodnie z tą ustawą minimalnego wynagrodzenia.

Na podstawie art. 6 ust. 4 ustawy o minimalnym wynagrodzeniu do obliczenia wysokości wynagrodzenia pracownika przyjmuje się przysługujące pracownikowi składniki wynagrodzenia i inne świadczenia wynikające ze stosunku pracy, zaliczone według zasad statystyki zatrudnienia i wynagrodzeń określonych przez Główny Urząd Statystyczny do wynagrodzeń osobowych.

Ponadto zgodnie z art. 6 ust. 5 ustawy o minimalnym wynagrodzeniu, przy obliczaniu wynagrodzenia pracownika nie uwzględnia się:

·       nagrody jubileuszowej,

·       odprawy pieniężnej przysługującej pracownikowi w związku z przejściem na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy,

·       wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych,

·       dodatku do wynagrodzenia za pracę w porze nocnej,

·       dodatku za staż pracy (od 1 stycznia 2024 r.).

Definicje stosowane przez GUS

Zgodnie z Zeszytem metodologicznym Wynagrodzenia w gospodarce narodowej z 2020 r. opublikowanym przez Główny Urząd Statystyczny (https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/rynek-pracy/zasady-metodyczne-rocznik-pracy/zeszyt-metodologiczny-wynagrodzenia-w-gospodarce-narodowej,6,1.html, s. 20) wynagrodzenia dzielą się na:

·       wynagrodzenia osobowe,

·       wynagrodzenia bezosobowe (z wyjątkiem honorariów),

·       honoraria (wynagrodzenia z tytułu korzystania lub rozporządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi), wynagrodzenia agencyjno-prowizyjne,

·       dodatkowe wynagrodzenia roczne dla pracowników jednostek sfery budżetowej,

·       wypłaty z tytułu udziału w zysku lub w nadwyżce bilansowej.

Z tego samego dokumentu (s. 20) wynika, że Wynagrodzeniami osobowymi są wynagrodzenia i inne świadczenia z tytułu pracy, wypłacane lub wydawane w naturze (odpowiednio przeliczone):

·       pracownikom – należne z tytułu stosunku pracy lub stosunku służbowego,

·       osobom wykonującym pracę nakładczą – należne z tytułu umowy o pracę nakładczą,

·       młodocianym z tytułu umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego i osobom pełnoletnim, które kończą naukę zawodu na warunkach określonych dla młodocianych.

Ponadto zostało wskazane (s. 20-21), że wynagrodzenia osobowe obejmują w szczególności:

·       wynagrodzenia zasadnicze w formie czasowej, akordowej, prowizyjnej i innej,

·       dodatki za staż pracy oraz inne dodatki (dodatkowe wynagrodzenia) za szczególne właściwości pracy, szczególne kwalifikacje lub warunki pracy,

·       premie i nagrody regulaminowe i uznaniowe,

·       dodatki za pracę w godzinach nadliczbowych,

·       wynagrodzenia dodatkowe za prace wykonywane w ramach obowiązującego wymiaru czasu pracy, lecz niewynikające z zakresu czynności,

·       wynagrodzenia za czynności przewidziane do wykonania poza normalnymi godzinami pracy w zakładzie lub w innym miejscu wyznaczonym przez pracodawcę (np. dyżury, pełnienie pogotowia domowego),

·       wyrównanie do wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę ustalanego na podstawie przepisów o minimalnym wynagrodzeniu za pracę,

·       wynagrodzenia za czas niewykonywania pracy, wypłacane ze środków pracodawców (wynagrodzenia za urlopy wypoczynkowe i dla poratowania zdrowia, za czas niezdolności do pracy wskutek choroby, za czas przestoju niezawinionego przez pracownika i inne),

·       nagrody jubileuszowe, odprawy rentowe i emerytalne, ekwiwalenty pieniężne za niewykorzystany urlop wypoczynkowy i inne,

·       uposażenia posłów i senatorów wraz z uposażeniem dodatkowym, odprawy emerytalne, rentowe i parlamentarne posłów i senatorów, odprawy pracowników biur klubów, kół poselskich i senatorskich oraz zespołów parlamentarnych w związku z zakończeniem kadencji Sejmu i Senatu, a także odprawy dla pracowników samorządowych zatrudnionych na podstawie wyboru, z którymi został rozwiązany stosunek pracy w związku z upływem kadencji,

·       świadczenia o charakterze deputatowym (wartość świadczeń w części nieopłaconej przez pracownika) lub ich ekwiwalenty pieniężne (np. deputaty węglowe, energetyczne, środków spożywczych), a także ekwiwalenty za umundurowanie jeśli obowiązek jego noszenia wynika z obowiązujących ustaw,

·       świadczenia odszkodowawcze (w związku ze skróceniem okresu wypowiedzenia), dodatek wyrównawczy wypłacany pracownikom, których wynagrodzenie uległo obniżeniu wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej.

Wśród wymienionych powyżej wynagrodzeń osobowych nie znajdują się honoraria autorskie. Co prawda mowa jest o tym, że wskazane składniki wynagrodzeń w szczególności zaliczają się wynagrodzeń osobowych, co oznacza, że katalog ten nie jest zamknięty, jednakże żadne ze wskazanych wynagrodzeń nie jest podobne do honorarium autorskiego, co pozwala na wskazanie, że honorarium autorskie nie ma charakteru wynagrodzenia osobowego.

Ponadto dokument opublikowany przez GUS (s. 21) osobno wskazuje, że honoraria to wynagrodzenia z tytułu korzystania lub rozporządzania prawami autorskimi lub pokrewnymi i obejmują w szczególności:

·       wynagrodzenie przekazywane autorowi lub artyście wykonawcy z tytułu korzystania z utworu lub artystycznego wykonywania przez podmioty wypłacające wynagrodzenie, jeżeli utwór lub artystyczne wykonanie zostały stworzone przez pracowników na podstawie umowy o pracę lub przez osoby fizyczne na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło,

·       wynagrodzenia (tantiemy) wypłacane twórcom lub artystom wykonawcom przez organizacje zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi,

·       wynagrodzenia za opracowania naukowe i badawczo-rozwojowe, wykonywane przez pracowników jednostek naukowych i jednostek badawczo-rozwojowych, stanowiące wykładnik działalności twórczej.

Honoraria obejmują także (s.21):

·       wynagrodzenia i tantiemy wypłacane twórcom przez stowarzyszenia twórców,

·       wynagrodzenia za opracowania naukowo-badawcze i rozwojowe wykonywane przez pracowników placówek naukowych i szkół wyższych poza obowiązującym ich czasem pracy lub poza obowiązującym wymiarem zajęć – wyłącznie w zakresie prac twórczych.

Zatem z metodologii stosowanej przez Główny Urząd Statystyczny wynika, że honoraria autorskie są odrębnym składnikiem od wynagrodzeń osobowych. Oznacza to, że przy ustalaniu minimalnego wynagrodzenia za pracę nie bierze się pod uwagę honorariów autorskich.

Także na swojej stronie internetowej, w wyjaśnieniach pojęć stosowanych w statystyce publicznej, GUS wskazuje, że „Do wynagrodzeń osobowych nie zalicza się wynagrodzeń z tytułu rozporządzania przez pracowników prawami autorskimi do utworów stworzonych w ramach stosunku pracy.” (https://stat.gov.pl/metainformacje/slownik-pojec/pojecia-stosowane-w-statystyce-publicznej/608,pojecie.html).

Stanowisko sądów powszechnych

Także z orzecznictwa sądów powszechnych wynika, że honoraria autorskie nie są brane pod uwagę przy ustalaniu minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 18 października 2017 r. sygn. akt I PK 278/16 wskazał, że „[…] pojęcie wynagrodzenia za pracę funkcjonujące w prawie pracy, w oparciu o przepisy kodeksu pracy, nie jest tożsame z wynagrodzeniem regulowanym na potrzeby ustalania minimalnego wynagrodzenia za pracę. Wynika więc z tego, że honoraria autorskie przysługujące pracownikowi z tytułu przeniesienia praw autorskich do utworu, nie stanowią składnika wynagrodzenia w rozumieniu przepisów ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę.”.

Również Sąd Rejonowy Szczecin-Centrum w Szczecinie w wyroku z dnia 26 stycznia 2021 r. sygn. akt IX P 106/19 wskazał, że honorarium autorskie w świetle ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę oraz zawartego w nim odwołania do zasad statystyki zatrudnienia i wynagrodzeń określonych przez GUS do wynagrodzeń osobowych, nie stanowi składnika wynagrodzenia w rozumieniu przepisów ustawy o minimalnym wynagrodzeniu za pracę. Sąd powołał się także na rozporządzenia w sprawie określenia wzorów formularzy sprawozdawczych na lata 2015, 2016 i 2017, które wskazują, że wynagrodzeń osobowych nie zalicza się wynagrodzeń z tytułu rozporządzania przez pracowników prawami autorskimi do utworów stworzonych w ramach stosunku pracy.

Podsumowanie

Z powyższego wynika, że honorarium autorskie nie wchodzi w skład minimalnego wynagrodzenia. W związku z tym przy stosowaniu 50% kosztów uzyskania przychodu i ustalaniu honorarium autorskiego należy pamiętać o zachowaniu wynagrodzenia poza honorarium autorskim w wysokości co najmniej minimalnego wynagrodzenia. Może to oznaczać konieczność dokonania dopłaty do minimalnego wynagrodzenia bądź rozważenia modyfikacji sposobu ustalania honorarium autorskiego, w taki sposób, aby zatrudnione osoby otrzymywały co najmniej minimalne wynagrodzenie.

Wskazać należy także, że brak wypłaty co najmniej minimalnego wynagrodzenia może skutkować sankcjami określonymi w kodeksie pracy i kodeksie karnym. Zgodnie z art. 282 § 1 pkt 1 kodeksu pracy skutkować nałożeniem kary grzywny od 1000 zł do 30 000 zł. Ponadto na podstawie art. 218 § 1a kodeksu karnego  to, wykonując czynności w sprawach m.in. z zakresu prawa pracy złośliwie lub uporczywie narusza prawa pracownika wynikające ze stosunku pracy podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.